Πρόσφατα ανακοινώθηκε από το έγκυρο οινικό περιοδικό Decanter ότι ο Robert Parker ανακηρύχθηκε Man of the Year 2020. Μια διάκριση διόλου ευκαταφρόνητη για την πιο αμφιλεγόμενη (αδίκως, κατά την προσωπική μου γνώμη) προσωπικότητα του πλανήτη. Πλέον το όνομά του θα φιγουράρει ανάμεσα στα υπόλοιπα ιερά τέρατα του χώρου, που κατά καιρούς διακρίθηκαν ως οι πιο σημαντικές προσωπικότητες του οινικού κόσμου. 

Πρακτικά, ο Robert Parker στο πέρασμα του χρόνου κατάφερε να στοιχειοθετήσει και να αξιολογήσει την πλειονότητα των κρασιών του Παλαιού Κόσμου και μεγάλο μέρος των αντίστοιχων νεοκοσμίτικων. Ακούγεται εύκολο και δημιουργικό, αλλά επί της ουσίας πρόκειται για μια δουλειά που απαιτεί οργάνωση, χρόνο, συνέπεια και προφανώς σωστή αντίληψη. Σημειωτέον ότι το Wine Advocate ξεκίνησε το μακρινό 1978, όταν δεν υπήρχε internet, μηχανογράφηση και άλλες πολυτέλειες του καιρού μας. Αξίζει να προσθέσουμε πως ο τεχνικός διευθυντής στον κόσμο του κρασιού είναι ο καιρός, που κάνει τις εσοδείες και κατ’ επέκταση το ίδιο το κρασί να αλλάζουν δραματικά από τρυγητό σε τρυγητό, παράγοντας που προσθέτει συνεχή ενασχόληση στον κύριο Parker και στην ομάδα του. Επί της ουσίας πρόκειται για έναν τυφλοσούρτη, μια έτοιμη, μασημένη τροφή για οινοχόους, αγοραστές και καταναλωτές.  Καθώς ο μικρόκοσμός μας δεν αποτελείται μόνο από όμορφους, γραμμικούς αμπελώνες, σπουδαία κρασιά, γλυκούς και φιλόξενους οινοποιούς, ο κορυφαίος οινοκριτικός του κόσμου, ο άνθρωπος που μας σύστησε τη βαθμολόγηση των κρασιών με γνώμονα τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά δέχτηκε κατά καιρούς την πιο λυσσαλέα κριτική. Ουσιαστικά ο Parker ήταν η μάγισσα που όλοι οι δυνητικοί κριτικοί-επαΐοντες θα ήθελαν να κάψουν. Χαρακτηρίστηκε «προβοκάτορας», «κριτικός επί πληρωμή», «κακή επιρροή των οινοποιών» και ένα σωρό αλλά πικάντικα που πιθανόν να μου διαφεύγουν. 

Η κριτική ως ενασχόληση είναι διαβολεμένα αφροδισιακή και, για να είμαστε ειλικρινείς, είναι κάτι που σε όλους μας αρέσει. Στην πραγματικότητα, όμως, η δουλειά του κυρίου Parker είναι ένας μπούσουλας που αναφέρεται σε χιλιάδες οινοποιεία, με χιλιάδες διαφορετικά κρασιά, σε δεκάδες διαφορετικές χρονιές κατά περίπτωση. Μοιραία, μια υψηλή βαθμολόγηση ενός κρασιού μπορεί να είναι και το εφαλτήριο για εύκολες-περισσότερες πωλήσεις και σίγουρα ακριβότερη τιμολόγηση. Κάθε οινόφιλος που σέβεται τον εαυτό του συχνά πυκνά διαφωνεί με τις βαθμολογίες, αλλά αυτό έχει να κάνει με τον εξυπνάκια που κρύβουμε μέσα μας και όχι με τη δουλειά που βρίσκουμε έτοιμη στα πόδια μας. Παρενθετικά, όσες φορές κολάκεψα το λαρύγγι μου με κάποιο από τα κατοστάρια του Wine Advocate, αποζημιώθηκα με το παραπάνω. Το Château Haut-Brion, π.χ., έχει για τη χρονιά του 1989 την υψηλότερη βαθμολογία, 100 βαθμούς, ενώ αντίστοιχα η εξίσου καλή εσοδεία του 1988 έχει 92 βαθμούς. Προσωπικά, έχοντας δοκιμάσει και τις δύο χρονιές, το 1989 είναι δραματικά πιο πλούσιο και πιο ρωμαλέο από το 1988 και αναπόφευκτα έχει και διαφορετικό πεδίο τιμής. Θεωρώ εν ολίγοις πολυτέλεια για κάθε οινόφιλο, οινοχόο, δυνητικό αγοραστή την ύπαρξη αυτής της βάσης δεδομένων.  Η παγίδα, ωστόσο, έχει να κάνει με τη δική μας προσέγγιση στο ήδη υπάρχον σύστημα αξιολόγησης. Πιο ειδικά, ο Parker σκέφτηκε και δημιούργησε αυτή τη βάση δεδομένων για να κάνει τη ζωή μας εύκολη και όχι για να δημιουργήσει εκκολαπτήριο εξυπνάκηδων. Εύχομαι να μη χάσουμε την αίσθηση της απόλαυσης στον βωμό της κριτικής και της υπερανάλυσης. Το κρασί εσωκλείει έναν πολύ γοητευτικό κόσμο για να τον χαραμίσουμε με άχαρες διαδικασίες.g

Emphasis Παυλίδης Ασύρτικο

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ασύρτικο είναι μια ποικιλία που παλαιώνει εξαιρετικά. Ο «πρωταθλητής» του ελληνικού αμπελώνα αποτελεί και ένα από τα κορυφαία λευκά σταφύλια σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στο terroir της Δράμας δίνει μάλιστα, κατά τη γνώμη μου, τα καλύτερα Ασύρτικα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Κρασιά τα οποία, αν και κουβαλούν την αυστηρότητα της ποικιλίας, έχουν πολύ όμορφο φρούτο και είναι πολύ εκφραστικά σε επίπεδο αρωμάτων.  Το στιλ του Ασύρτικου της περιοχής της Δράμας είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό. Ο χαρακτήρας της ποικιλίας παραμένει αλάνθαστος, γεμάτος φρεσκάδα, οξύτητα, εντάσεις και δύναμη. Η εξαιρετική δουλειά που γίνεται στα οινοποιεία, με προσεκτική ωρίμανση στις οινολάσπες ή, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και σε δρύινα βαρέλια, προσθέτει πάχος, όγκο, στρογγυλάδα και πολυπλοκότητα στα κρασιά. 

Ανάμεσα στα Ασύρτικα της περιοχής, το Emphasis από το Κτήμα Παυλίδη είναι κλασικά ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της ποικιλίας, όχι μόνο στη Δράμα, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Απίθανο φρούτο και διαπεραστική οξύτητα, με ένα πλούσιο, στρογγυλό σώμα, το οποίο έρχεται να εξισορροπήσει τις όποιες γωνίες της ποικιλίας. Αυστηρό, αθλητικό, αλλά και μυώδες ταυτόχρονα, ένα κρασί το οποίο έχει περίσσεια δύναμης και μεγάλες εντάσεις στο στόμα. Η ισορροπία φρούτου και ορυκτότητας κάθε χρονιά είναι εκπληκτική. Δεν ξέρω αν άλλο Ασύρτικο εκτός Σαντορίνης σού δίνει αυτή την αίσθηση της βρεγμένης πέτρας και της αλμύρας στο ποτήρι. Τα Ασύρτικα της Δράμας έχουν πολύ περισσότερο φρούτο, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση δύσκολα μπορώ να αποφασίσω κάθε φορά τι από τα δύο «εξέχει» περισσότερο, το φρούτο ή ο mineral χαρακτήρας; Η ευκαιρία μιας κάθετης γευστικής δοκιμής ήρθε να εντείνει ακόμα περισσότερο την πεποίθησή μου ότι πρόκειται για ένα κρασί που μπορεί να παλαιώσει εξαιρετικά. Σποραδικά, όλα αυτά τα χρόνια είχα δοκιμάσει εντυπωσιακές φιάλες Emphasis Ασύρτικο, τεσσάρων ή πέντε ετών, οι οποίες έβγαζαν έντονα αυτόν τον φανταστικό χαρακτήρα που κερδίζει το Ασύρτικο με την παλαίωση. Πετρόλ, μέλι, τοστ, στυφάδα και έντονα ξηροκαρπάτα στοιχεία, που συχνά τα συνοδεύει μια ψευδαίσθηση βαρελιού, κι ας μην έχει περάσει το κρασί ποτέ από το βαρέλι. Ποτέ όμως δεν είχα την τύχη να δοκιμάσω οκτώ διαφορετικές χρονιές, τη μία δίπλα στην άλλη.

Το συμπέρασμα είναι απλό και μάλλον προφανές. Πρόκειται για ένα κρασί το οποίο πραγματικά αξίζει να παλαιώσετε, χωρίς καμιά αίσθηση ανασφάλειας. Το 2011, η παλαιότερη χρονιά της δοκιμής, ήταν ακόμα σε τρομερή φόρμα, χωρίς ίχνος κόπωσης. Από την άλλη, με ένα φανταστικό 2019 στο ποτήρι μου, με φοβερό φρούτο, εντυπωσιακή οξύτητα και ασύγκριτες εντάσεις και δύναμη, δεν ξέρω αν θα μπορούσα να αντισταθώ στον πειρασμό της κατανάλωσής του προς όφελος της παλαίωσης. Δεν ξέρω αν σας έχω εκμυστηρευτεί ποτέ ότι απολαμβάνω κάποιες φορές να πίνω τα Ασύρτικα φρέσκα. Ακόμα κι αν ορισμένοι θα θέλετε να με κρεμάσετε, όλοι έχουμε τις αδυναμίες μας… 

2019

Φρούτο και πικάντικος χαρακτήρας. Πολύπλοκο και ορυκτό, νευρικό επίσης, με ισορροπία φρούτου, μπισκότου, μαγιάς και έναν πανέμορφο καπνιστό χαρακτήρα, που δεν είναι τίποτε άλλο από ζωηρή ορυκτότητα. Η οξύτητα είναι διαπεραστική, αλλά ήδη πανέμορφα ενσωματωμένη στο γεμάτο σώμα του κρασιού. Έχει φοβερή δύναμη και εντάσεις στο στόμα. Αλμυρό φουντούκι στο τελείωμα, σε συνδυασμό με λεμονάτη φρεσκάδα που χαρίζει διάρκεια στην επίγευση.

2018

Σε έναν χρόνο μέσα, το Ασύρτικο έχει πάρει τον δρόμο της φανταστικής του μεταμόρφωσης. Διεισδυτικά, ορυκτά αρώματα, με λεμονάτο φρούτο στη μύτη και νότες μπριός και μπισκότου. Μια ιδέα πετρόλ αρωμάτων επίσης, χαρακτηριστικών της παλαίωσής του. Στόμα πλούσιο, στρογγυλό, λιγότερο νευρικό από το 2019, αλλά με πανέμορφο όγκο και την οξύτητα σε ισορροπία. Μακρύ, ξηροκαρπάτο τελείωμα. Συνολικά, λίγο πιο smooth σε σχέση με το 2019 και με υπέροχη ήδη πολυπλοκότητα. 

2017

Όμορφη χρονιά… Το κρασί έχει πάρει τον υπέροχο δρόμο του, αλλά, όπως συνήθως συμβαίνει με τα Ασύρτικα, ενώ αρχικά εξελίσσονται σχετικά σύντομα (2019 με 2018 έχουν σημαντική διαφορά), η συνέχεια είναι πολύ πιο στρωτή. Το κρασί έχει έντονα αρώματα στη μύτη, εκφραστικά, που θυμίζουν μέλι, αλμύρα, ξηρούς καρπούς και ώριμο ροδάκινο. Στο στόμα είναι ζωηρό, με πάχος και δροσερή οξύτητα, όπως επίσης και ένα ελαφρύ φαινολικό «δάγκωμα», χαρακτηριστικό της ποικιλίας. Πολύ ωραία εξέλιξη, με πολύ φρούτο και δρόμο ακόμα μπροστά του.

2015

Το χρώμα έχει αρχίσει να βαθαίνει λίγο, αποκτώντας μια χαρακτηριστική χρυσαφένια χροιά. Μελένιο φρούτο, καραμελωμένοι ξηροί καρποί, πετρόλ στοιχεία, ένα κλικ πιο κάτω σε εντάσεις στη μύτη. Το σώμα, παρά το γενναιόδωρο αλκοόλ, δείχνει λίγο πιο λεπτό σε σχέση με νεότερες χρονιές, ενώ η επίγευση είναι μακρά και ξηροκαρπάτη. Συνδυάζει δύναμη και κομψότητα.

2014

Εντελώς διαφορετικό στιλ σε μια χρονιά που φαίνεται η δυσκολία της. Προσπαθώ να σκεφτώ πώς θα ήταν όταν κυκλοφόρησε, αλλά η εξέλιξή του είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Το φρούτο είναι πιο δροσερό, αλλά ο χρόνος το εμπλούτισε με τοσταρισμένα αρώματα. Είναι εμφανώς πιο υδαρές στο στόμα, αλλά σφύζει ακόμα από ενέργεια και φρεσκάδα λόγω της υψηλής οξύτητας. Η επίγευση είναι ικανοποιητική και κάπου στο τελείωμα σου δίνει την αίσθηση ότι έχει περάσει από βαρέλι. g

 

2013

Μια απρόσμενη ανθικότητα στη μύτη μαζί με πετρόλ στοιχεία. Θα μπορούσε να μου θυμίσει Riesling. Ξηροκαρπάτο και μελένιο επίσης. Κομψό στο στόμα, με φίνες γραμμές και μπόλικη δροσιά. Όμορφη οξύτητα και φρούτo. Κανένα ίχνος κούρασης παρά την επταετία. 

2012

Αρμονικό και πολύπλοκο. Πολύ ωραίες ισορροπίες. Το φρούτο παλεύει ακόμα, αλλά τα τριτογενή αρώματα έχουν πάρει τα ηνία. Έχει όλα τα στοιχεία τα οποία θα σε έβαζαν στη διαδικασία να παλαιώσεις ένα Ασύρτικο. Στόμα με πολλή φρεσκάδα, ακόμα και εντάσεις. Φίνο και ντελικάτο, με πολύ όμορφες γραμμές, αλλά και την πολυπλοκότητα της παλαίωσης. Μακρά, ξηροκαρπάτη επίγευση.

2011

Βαθιά ξηροκαρπάτο και έντονα τοσταρισμένος χαρακτήρας. Μέλι ακακίας. Ορυκτότητα που θυμίζει πετρόλ και τσακμάκι. Έχει εξελιχθεί. Δεν θα το περίμενα άλλο, αλλά θεωρώ ότι πίνεται απολαυστικά. Διαθέτει κάτι από τον χαρακτήρα μιας παλαιάς Βουργουνδίας, αλλά καθόλου βαρέλι, ακόμα κι αν σε μπερδεύει. Τανίνες αλλά και οξύτητα στο στόμα. Για λάτρεις των παλαιωμένων λευκών.

Μπαλκόνι, παρέα φίλων από το WSPC και το best of των U2 στο πικάπ, το οποίο, ενώ δεν το ακούω μόνος μου ποτέ, το έβαλα παραγγελιά και έκτοτε κόλλησα και το ακούω πολύ συχνότερα. Στο τραπέζι διάφορα delicatessen σαλάμια, ψητές μελιτζάνες, ζουμερά χωριάτικα λουκάνικα και διάφορα τυριά κάθε παραλλαγής μεταξύ μαλακού και σκληρού. Σαμπανιέρα στο πλάι, με υπέροχα ερυθρά κρασιά, μεταξύ των οποίων το γοητευτικότατο Nuits-Saint-Georges 2013 του Joseph Drouhin. Ένα Pinot Noir με αρώματα από κόκκινα κεράσια, βιολέτες, γήινες νότες, αλλά και νύξεις από πίσσα, καπνό, κουτί πούρων. Υψηλή οξύτητα με μέτριες τανίνες και σώμα και μακρά επίγευση, σε ένα απόλυτα drinkable σύνολο.

Στο ψυγείο μου θέλω να έχω ένα κρασί που να μπορώ να το τζουράρω όποτε έχω όρεξη, εις βάθος χρόνου, χωρίς να με προβληματίζει η πιθανή οξείδωσή του. Ο οξειδωμένος την οξείδωση δεν τη φοβάται, και έτσι μια φιάλη Manzanilla Sherry από το Bodegas Hidalgo La Gitana στην Ανδαλουσία βρήκε τη θέση του στο ψυγείο μου! Οξειδωμένο, αλλά όχι τόσο οξειδωμένο (λόγω ύπαρξης flor), το κρασί ανήκει σε μια κατηγορία που αποτελεί από μόνη της μυστήριο. Μονοποικιλιακό, ενισχυμένο Palomino με αρώματα από αλατισμένα αμύγδαλα, ξηρούς καρπούς, βαλσαμικό ξίδι και βρεγμένο χώμα. Αν το whisky ήταν κρασί, θα ήταν σίγουρα Sherry. Θα προβληματιστείτε με αυτό το κρασί αν δεν έχετε ξαναδοκιμάσει Sherry, αν όμως το συνοδεύουν πιάτα αλμυρά και ξιδάτα, όπως φακές και πιάτα με πάστα ελιάς, θα χαραχτεί στη μνήμη σας για πάντα. 

Μιλώντας για κρασιά που τα ανοίγεις, τα βάζεις στο ψυγείο και δεν χαμπαριάζουν από οξείδωση, θα ήθελα να μοιραστώ το καθημερινό μας επιδόρπιο κρασί στη Λέσβο, στο τέλος κάθε μαραθώνιας ψαροφαγίας. Να πω όμως πρώτα μια ιστορία; Το Ρίο Πατρών έχει πια χτιστεί. Η λιλιπούτεια πλέον ΠΟΠ ζώνη είναι σχεδόν μουσειακή, αφού ο μοναδικός παραγωγός που κάθε χρόνο παράγει μια μικρή ποσότητα (22 εκατόλιτρα) ΠΟΠ Μοσχάτο Ρίο Πατρών είναι η Οινοποιία Παρπαρούση. Τρύγος, λιάσιμο για επτά ημέρες, σπάσιμο. Το γλεύκος είναι παχύρρευστο σαν μέλι και ζυμώνεται σε ανοξείδωτες δεξαμενές χωρίς καθόλου ενίσχυση. Εκρηκτικά αρώματα από κυδώνι, γλυκό λεμόνι, μέλι, κερήθρα, βερίκοκο, ροδάκινο, χαμομήλι και γλυκό σταφύλι, με μέτρια οξύτητα, μέτριο αλκοόλ 12% και μακρά διάρκεια, γοητεύουν όποιον βρεθεί στο πέρασμά του. Κάθε μεσημέρι, ένα παγωμένο ποτηράκι μάς δρόσιζε, μας ξύπναγε, μας γλύκαινε ιδανικά.

«Χρειάζονται υψηλά υψόμετρα και δροσερός καιρός για να πάρει κανείς κρασιά με φινέτσα». Η άποψη αυτή έχει εξαιρέσεις και αστερίσκους, αφού στη φινέτσα μπορείς να φτάσεις και από άλλες οδούς, ακόμα και όταν καλλιεργείς κοντά στο ύψος της θάλασσας. Δοκίμασα μία από τις 1.000 φιάλες του Castro Clauss Chardonnay: CHR 9 της Achaia Clauss, καλλιεργημένου σε πεδινές εκτάσεις κοντά στο διάσημο Château της Πάτρας, και έφαγα μια σφαλιαρίτσα. Μια κρασάρα στα πρότυπα των πιο φημισμένων χωριών της λευκής Βουργουνδίας, με αρώματα από ροδάκινο, βερίκοκο, ανανά, mango, ζύμη, crème pâtissière, ξηρούς καρπούς και νότες τρούφας, με δροσερή οξύτητα, όγκο, συμπύκνωση και umami χαρακτήρα. Εμβολιασμός και ζύμωση σε βαρέλια τρίτης και τέταρτης χρήσης με bâtonnage για τέσσερις μήνες.

Το να δοκιμάζω τον Διάλογο 2019 (50% Κυδωνίτσα-50% Ασύρτικο) μέσα στους αμπελώνες του Κτήματος Δύο Ύψη (πρώην Κόκκαλη) στον Άγιο Ανδρέα Αμαλιάδας αποτελεί μια μοναδική εμπειρία από μόνη της. Ένα κρασί με έντονο flavor, που σε συνδυασμό με το σχετικά υψηλό αλκοόλ 14% αποτελεί έναν λευκό δυναμίτη, ο οποίος μπορεί να συνοδεύσει πουλερικά, λευκό κρέας και πελαγίσια ψάρια. Αρώματα από κυδώνι, λεμόνι, lime, ορυκτότητα και ένας γοητευτικός, τροπικός και κρεμώδης χαρακτήρας με γεμάτο σώμα, όγκο και διάρκεια. Η κόκκινη επανάσταση την οποία ξεκίνησε ο Χρήστος Κόκκαλης στις αρχές της δεκαετίας του 1990 φαίνεται να συνεχίζεται με μια νέα, λευκή επανάσταση από τους μεγάλους δασκάλους του είδους, Βαγγέλη Γεροβασιλείου και Βασίλη Τσαρτσακλή.g

 

Tρύγος. Όποιον οινοποιό και να ρωτήσεις, όλοι έχουν να διηγηθούν μια ιστορία. Και παρά την πίεση της δουλειάς αυτή την περίοδο, βρήκαν τον χρόνο να τη μοιραστούν μαζί μας. «Οι τρύγοι είναι σαν τους έρωτες, φυσικά ο πρώτος είναι και ο αξέχαστος!» μας απάντησε ο οινολόγος και συνιδιοκτήτης της Γαίας, Γιάννης Παρασκευόπουλος, όταν ζητήσαμε να μας περιγράψει τον πιο αξέχαστο τρύγο του, ενώ η Κοραλία Γκέρτσου-Pignateli, η Eλληνίδα principessa της Toσκάνης, μας ταξίδεψε πίσω στους τρύγους της δεκαετίας του ’80, μιας άλλης εποχής όπου όλα ήταν διαφορετικά. Ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου θυμήθηκε τις καλλίγραμμες Πολωνές που τρυγούσαν με μπικίνι για να μαυρίσουν, ενώ ο Παναγιώτης Κυριακίδης μάς μίλησε για τον πρώτο του τρύγο στο Κτήμα Παυλίδη. Η Μελίνα Τάσσου από το Κτήμα Κίκονες μας ταξίδεψε στη μακρινή Αυστραλία και ο Στέλλιος Μπουτάρης από το Κτήμα Κυρ-Γιάννη μοιράστηκε μαζί μας την εμπειρία του από την επιστροφή του στη Σαντορίνη, μιας και αυτή σηματοδοτεί μια νέα αρχή στο νησί για τον ίδιο, αυτή τη φορά στο Κτήμα Σιγάλα. 

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΕΡΟΒΑΣΙΛΕΙΟΥ  ΚΤΗΜΑ ΓΕΡΟΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Έχοντας ζήσει περισσότερους από 45 τρύγους, ξέρω πολύ καλά ότι κάθε χρονιά είναι ξεχωριστή και έχει να αφηγηθεί πολλές ιστορίες και απρόοπτα. Ωστόσο, ποτέ δεν θα ξεχάσω τον τρύγο του 1987.Τα πρώτα χρόνια στο Κτήμα, δεν είχαμε κανέναν έμμισθο εργάτη, ούτε στο αμπέλι ούτε και στο μικρό, τότε, οινοποιείο. Όλες οι εργασίες γίνονταν από εμένα και τη μητέρα μου, ενώ στον τρύγο βοηθούσαν φίλοι και συγγενείς, δικοί μου και της γυναίκας μου. Το 1987, όταν πλέον τα στρέμματα της Μαλαγουζιάς είχαν διπλασιαστεί, η δουλειά ήταν αυξημένη. Έπρεπε όμως να ολοκληρώσουμε τον τρύγο σε μία ημέρα, συγκεκριμένα σε μία Κυριακή, που είχα το ρεπό μου από το Πόρτο Καρράς. Βάλθηκα λοιπόν να βρω άμεσα τρυγητές, ώστε να τελειώσουμε αυθημερόν το μάζεμα. Κάποιος γνωστός μου, που είχε το περίπτερο στην παραλία της Επανομής, με ενημέρωσε πως ένα γκρουπ Πολωνών που παραθέριζε στην περιοχή έψαχνε για μεροκάματο. Έτσι, το πρωί της Κυριακής, μετά από συνεννόηση, καταφθάνουν στο αμπέλι επτά Πολωνές και δύο Πολωνοί – αργότερα μάθαμε πως ήταν γιατροί– καλοντυμένοι και στολισμένοι, για να μας βοηθήσουν. Ξεκινάμε λοιπόν και κατά τις δέκα με φωνάζει χαμογελαστός ένας φίλος μου και τι να δω: οι καλλίγραμμες Πολωνές τρυγούσαν με μπικίνι, για να μαυρίσουν! Μπορεί η δουλειά να πήγε λίγο πιο αργά, αλλά ο τρύγος ήταν ποιοτικός και με στιλ. Τελικά, λυπηθήκαμε που κράτησε μόνο μία ημέρα! 

ΚΟΡΑΛΙΑ ΓΚΕΡΤΣΟΥ- PIGNATELI CASTELL’in VILLA

Ο πρώτος επίσημος τρύγος του Κτήματος ήταν το μακρινό 1971, αν και η ημερομηνία-κλειδί ήταν το 1985, όταν μετά την απώλεια του συζύγου μου αποφάσισα να εγκατασταθώ και να αφοσιωθώ αποκλειστικά στο Κτήμα και στη λειτουργία του. Δεν θυμάμαι έναν συγκεκριμένο τρύγο, αλλά εικόνες που έχουν μείνει στη μνήμη μου και έρχονται, καθώς και το συναίσθημα. Στην αρχή πάντα ξεκινάς με αγωνία, αλλά και συγκίνηση που τελειώνει η χρονιά, και μετά όταν όλα έχουν τελειώσει, χορεύεις.Κάπου στη δεκαετία του ’80 θυμάμαι να βρέχει ασταμάτητα και εμείς με αδιάβροχα και γαλότσες να παλεύουμε μέσα στην καταρρακτώδη βροχή. Πάντα ο καιρός ήταν αυτός που έπαιζε ρόλο. Αυτός καθορίζει αν θα έχουμε καλό τρύγο. Και οι ημερομηνίες, όμως, αλλάζουν όσο περνούν τα χρόνια. Ο τρύγος που ξεκινούσε τον Οκτώβρη τώρα ξεκινά 10-14 Σεπτεμβρίου. Αλλά και ο κόσμος, οι εργάτες που έρχονταν να βοηθήσουν, έχουν αλλάξει. Παλιά, νέα παιδιά, κυρίως φοιτητές, ήταν αυτοί που βοηθούσαν. Μια γιορτή στηνόταν, με κιθάρες, τραγούδια, φαγητό. Οι γυναίκες ειδικά ήταν καταπληκτικές! Δούλευαν και ταυτόχρονα μιλούσαν, τραγουδούσαν, και όλοι μαζί ζούσαμε ονειρεμένες στιγμές. Επί δεκαπέντε ημέρες το Κτήμα γιόρταζε, με κόσμο να πηγαινοέρχεται, χρώματα, φωνές, τραγούδια και χαρές. Τα πράγματα τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει. Εδώ και αρκετό καιρό, μόνο μετανάστες έρχονται να βοηθήσουν, άνθρωποι που δυσκολεύονται. Πώς να χαίρονται αυτό που κάνουν; Και όσο τα πράγματα χειροτερεύουν, όπως αυτό που ζούμε με τον κορωνοϊό φέτος, ούτε αυτοί μπορούν να έρθουν, αφού δεν επιτρέπεται. 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΓΑΙΑ

Πρωταπριλιά του 1998. Μόλις είχα απολυθεί από το Ναυτικό (ετών 29!) και το μόνο που είχα στα μπαγκάζια μου ήταν ένας τίτλος διδάκτορα Οινολογίας από το Πανεπιστήμιο του Μπορντό. Χαμένος ανάμεσα στην προσαρμογή μου (μέσω Π. Ν.*) στην ελληνική πραγματικότητα, μετά από πέντε χρόνια κλεισμένος σε ένα γαλλικό πανεπιστήμιο, και στην αβεβαιότητα για το μέλλον μου, «απήχθην» κυριολεκτικά από τον έναν, από αυτόν που έμελλε να γίνει ο μέντοράς μου, από τον Γιάννη Μπουτάρη αυτοπροσώπως, και φυσικά δέχθηκα αυτό που μου προσέφερε: οινολόγος, υπεύθυνος παραγωγής στο νεότατο οινοποιείο του στη Σαντορίνη και στο ανύπαρκτο οινοποιείο του στη Νεμέα. Ευτυχής, αποβιβάστηκα στη Σαντορίνη, τόπο λατρείας από το 1974. Τη γνώριζα σε βάθος ή έτσι τουλάχιστον νόμιζα. Πού να ’ξερα ο δυστυχής… Με υποδέχθηκε με ύφος βλοσυρού υπολοχαγού ο μετέπειτα κολλητός Γιάννης Κουλελής. Tα χέρια στη μέση, σε στάση ημιανάπαυσης, καπέλο Jockey και κατάμαυρα Ray-Ban Aviation έκρυβαν τα μπλε του μάτια. Ψάρωσα για τα καλά. Και πριν το καταλάβω, το κακό ξεκίνησε. Και όλοι τρέχαμε πανικόβλητοι.. Ορδές Σαντορινιών αγωγιατών, μιλώντας μουλαράδικα, προσπαθούσαν να τιθασεύσουν τα άπειρα μουλάρια τους, τα φορτωμένα με κοφίνια λυγαριάς, που ξεχείλιζαν από χρυσοκίτρινα Ασύρτικα, και να τα κάνουν να σταθούν πειθήνια πάνω στη ζυγαριά μας… (ναι, καλά… καλή τύχη με αυτό!), πιεστήρια ξεχείλιζαν, o μούστος γέμιζε δεξαμενές μικρές και μεγάλες, ντόπιοι ηλεκτρολόγοι προσπαθούσαν να διαβάσουν τα manuals των μοντέρνων γερμανικών μας υπερμηχανημάτων, κρατώντας τα ανάποδα… Φωνές και αντάρα. Κόλαση; Γλέντι; Οργασμός δημιουργίας; Άγνοια κινδύνου; Όλα αυτά μαζί και ταυτοχρόνως…Και εγώ, ο γραμματισμένος διδάκτορας, είχα κάνει τι; Τη μετάβαση; Την υπέρβαση; Κι εγώ δεν ξέρω τι είχα κάνει. Από το ασηπτικό περιβάλλον του εργαστηρίου του γαλλικού πανεπιστημίου στην πραγματικότητα ενός ελληνικού τρύγου! Με τα σημερινά δεδομένα ήμασταν άσχετοι, τουλάχιστον εγώ ήμουν πανάσχετος! Και πώς να μην είσαι; Το πανεπιστήμιο –και μιλώ πλέον με το ακαδημαϊκό μου καπέλο– θα σου δώσει τη σφαιρική εικόνα του science και κυρίως μια μεθοδολογία σκέψης. Δεν θα σου μάθει να δοκιμάζεις ρώγες Ασύρτικου στο αμπέλι και να «βλέπεις» μέσα από αυτές το κρασί που θα γεννηθεί σε μερικούς μήνες και μέσα από αυτό να πάρεις αποφάσεις καθοριστικές και αμετάκλητες. Ή ακόμα ακόμα δεν σου μαθαίνει τι να κάνεις όταν ένα τριφασικό μοτέρ γυρίζει ανάποδα στις τρεις τη νύχτα, για να πω το πλέον ανώδυνο από αυτά που έμελλε και έπρεπε να αντιμετωπίσω…Και δίπλα στην ασχετοσύνη προστέθηκε το βαρύ αίσθημα της ευθύνης. Τι προσμένουν από σένα, τι μπορείς να παραδώσεις και πώς δεν θα προδώσεις την εμπιστοσύνη που σου έδειξαν… Μεγάλωσα απότομα!

ΣΤΕΛΛΙΟΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ ΚΤΗΜΑ ΣΙΓΑΛΑ

Είμαι τυχερός. Για άλλη μια φορά στη ζωή μου, τα πράγματα πήγαν κατ’ ευχήν. Ύστερα από τριάντα ένα χρόνια, επέστρεψα «στον τόπο του εγκλήματος» και έκανα τρύγο στη Σαντορίνη. Στο Μεγαλοχώρι, στο νέο οινοποιείο Μπουτάρη, με έστειλε ο πατέρας μου όσο ήμουν ακόμα φοιτητής, για να πάρω το βάπτισμα του πυρός. Φέτος, υπό άλλες συνθήκες, στην Οία, στο Κτήμα Σιγάλα. Ως leader τότε, ως underdog τώρα. Είμαι τυχερός, γιατί είχαμε «σταφυλιά». Τα σταφύλια φέτος, λόγω των θετικών κλιματολογικών συνθηκών όλη τη χρονιά, περίσσεψαν, μετά από τρεις ελλειμματικές χρονιές. Όλοι οι παραγωγοί γέμισαν τις δεξαμενές τους, τα βαρέλια τους, τα πιθάρια τους με ώριμα και καθαρά σταφύλια. Σε πολλές πεζούλες απλώθηκαν σταφύλια για Vinsanto, απόδειξη ότι τα αμπέλια έδωσαν καρπό. Μας προβλημάτισε η χαμηλή οξύτητα στην αρχή, όσο όμως τρυγούσαμε τις όψιμες περιοχές του Ημεροβιγλίου και του Πύργου, ηρεμούσαμε.

Ήταν μια καλή χρονιά σε όλα τα επίπεδα και φάνηκε από την αρχή. Βλέπω πάντα το ποτήρι μισογεμάτο και προσπαθώ μέσα από τις δυσκολίες να βρω κάτι θετικό. Όλα ξεκίνησαν από την καραντίνα. Όλη την άνοιξη, στην προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε τον Σύνδεσμο των Οινοποιών Σαντορίνης, βρισκόμασταν διαδικτυακά κάθε Πέμπτη. Ως αποτέλεσμα, γνωριστήκαμε καλύτερα, αφουγκραστήκαμε τις ανάγκες μας και δημιουργήσαμε ένα κλίμα συνεργασίας και ομαδικότητας, που θέτει τις βάσεις για την επόμενη μέρα και φάνηκε και στον τρύγο. Οι ποσότητες απορροφήθηκαν, οι τιμές σταθεροποιήθηκαν, ο τρύγος κύλησε ομαλά. Μέσα σε όλα, όμως, στενοχωρήθηκα πολύ. Η Σαντορίνη, ως παγκόσμιο μοναδικό αμπελοτόπι, έχει βρει τη θέση της στον οινικό χάρτη. Εμπορικά, τα κρασιά διατίθενται παγκοσμίως, μια που τόσο ο χαρακτήρας των κρασιών όσο και το brand name έχουν αποκατασταθεί και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Ο αμπελώνας όμως; Τι θα γίνει σε μερικά χρόνια, αφού η συρρίκνωσή του είναι δεδομένη, η ηλικία των φυτών πολύ προχωρημένη και η καλλιέργεια προβληματική; Δυστυχώς, τίποτα δεν άλλαξε τα τελευταία τριάντα χρόνια, με εξαίρεση τη δουλειά που έχουν κάνει κάποιες οινοποιίες και ελάχιστοι αμπελουργοί. Η ποιότητα των σταφυλιών δεν έχει πραγματικά βελτιωθεί, όπως σε τόσες περιοχές ανά την Ελλάδα. Κύριο μέλημά μου, όπως και όλων των οινοποιών της Σαντορίνης, είναι η αποκατάσταση του σαντορινιού αμπελώνα. Τα εργαλεία τα ξέρουμε και μας τα δίνουν απλόχερα το κράτος και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δημιουργία ομάδας παραγωγών, η εκμετάλλευση της αναδιάρθρωσης, η δημιουργία τοπικού φυτωρίου με υγιή φυτά, ο ορισμός της αμπελουργικής χρήσης γης, προκειμένου να αποφύγουμε την τσιμεντοποίηση όλου του αμπελώνα, είναι όλα μέτρα και πρωτοβουλίες που πρέπει να πάρει ο Σύνδεσμος Οινοποιών, τα οποία, σε συνδυασμό με ένα συντονισμένο πρόγραμμα προώθησης για τη στήριξη του brand name Wines of Santorini, θα δώσουν στην αγαπημένη μας Σαντορίνη τη θέση που της αξίζει στο παγκόσμιο οινικό στερέωμα.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΚΤΗΜΑ ΠΑΥΛΙΔΗ

Ένας ξεχωριστός για μένα τρύγος ήταν αυτός του 2015. Πρώτη χρονιά στο Κτήμα Παυλίδη, υψηλές προσδοκίες και πολύ άγχος για την άγνωστη κατάσταση που θα έπρεπε να αντιμετωπίσω. Ο καιρός ήταν σύμμαχός μας. Αρκετές βροχοπτώσεις την άνοιξη, ήπιες θερμοκρασίες το καλοκαίρι, λίγο υψηλότερες κατά τη διάρκεια του τρύγου. Τα σταφύλια οδηγήθηκαν στην τράπεζα διαλογής, αλλά πραγματικά δεν ήταν απαραίτητο. Μικρά διαμάντια περνούσαν μπροστά από τα μάτια μου. Εξαιρετικό σταφύλι, πολύ αρωματικό. Όλο το οινοποιείο μύριζε φρούτα ώριμα, άγουρα, λευκόσαρκα, φρούτα εποχής, εξωτικά κ.ά. Όλα έδειχναν υπέροχα. Τα ερυθρά σταφύλια ήρθαν ομοίως υπέροχα, σαν χάντρες, με πλούσιο χρώμα και άρωμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το χρώμα του κρασιού ήταν ήδη σκούρο από τη δεύτερη κιόλας ημέρα ζύμωσης! Είχαμε μια πολύ καλή φαινολική ωριμότητα, εύκολα εκχυλίσιμες τανίνες, μαλακές, και πολύ ωραίο, φρουτώδη χαρακτήρα. Όλα κύλησαν ομαλά και το τελικό αποτέλεσμα ήταν αντάξιο της πρώτης ύλης που παραλάβαμε, όπως μαρτυρούν και οι διακρίσεις των κρασιών στους διάφορους διαγωνισμούς όπου δοκιμάστηκαν.

ΜΕΛΙΝΑ ΤΑΣΣΟΥ ΚΙΚΟΝΕΣ

Μόλις μου είπαν τον τίτλο του άρθρου, χαμογέλασα. Τη βρήκα πολύ όμορφη ιδέα και μια ευκαιρία να ξαναθυμηθώ τα παλιά. Επισήμως έχω κάνει τέσσερις τρύγους στο εξωτερικό μέχρι σήμερα και είναι αρκετά δύσκολο να διαλέξω, γιατί όλοι, με τη δική τους έννοια, ήταν αξέχαστοι. Αλλά λόγω της εξωτικής χροιάς της Αυστραλίας στο σύνολο της εμπειρίας, λέω να αφήσω τους τρύγους σε Μπορντό και Βουργουνδία για μια άλλη φορά. Αυστραλία λοιπόν: Ενώ έκανα τρύγο στη Βουργουνδία το 2003 και σε μια εποχή που τα κινητά μας δεν είχαν φωτογραφική μηχανή, πολύ περισσότερο δεν είχαν GPS, συνεννοήθηκα αποκλειστικά μέσω e-mail (ακόμη και για την εργατική βίζα) και κανόνισα να πάω για έναν τρύγο στο Brown Brothers στη Βικτώρια. Έφυγα από το σπίτι μου στην Κομοτηνή τον Φεβρουάριο του 2004 και δεν θα ξεχάσω ότι ο πατέρας μου έκλαιγε, γιατί πίστευε ότι ίσως δεν θα με ξαναδεί ποτέ! Και η αλήθεια είναι ότι καλά έκανε, γιατί ήμουν ικανή να μην ξαναγυρίσω… Τελικά, όμως, σχεδόν τρεις μήνες μετά επέστρεψα και ξεκινήσαμε τους Κίκονες. Μου φάνηκαν όλα τόσο διαφορετικά και τόσο καινούργια. Είναι φυσικά διαφορετικός ακόμη και ο ουρανός. Ο μόνος αστερισμός που αναγνώριζα ήταν ο Σταυρός του Νότου. Χάθηκαν όλες οι σταθερές. Οι Αυστραλοί με υποδέχθηκαν με φιλική διάθεση – για να τους χαρακτηρίσω όσο καλύτερα μπορούσα, έλεγα ότι ήταν σαν Βρετανοί που τους χτύπησε ο ήλιος. Είχαν την οργάνωση των Άγγλων, αλλά τη χαλαρότητα των Ελλήνων. Φιλικοί, χαλαροί, στο τέλος της ημέρας πίναμε μπίρες! VB, δηλαδή Victoria Beer, την οποία όμως έλεγαν όλοι Vitamin B! Το κλίμα ήταν ακριβώς όπως στην Ελλάδα, ζέστη Αυγούστου, σχεδόν καύσωνας, Φεβρουάριο μήνα. Γι’ αυτό και το αμπέλι μας στους Κίκονες είναι με το αυστραλέζικο σύστημα διαμόρφωσης VSP, γιατί ταιριάζει απόλυτα με το κλίμα μας στην Ελλάδα (σε αντίθεση με όλα αυτά που μας μάθαιναν στη σχολή οινολογίας του Μπορντό και τα οποία ως γεωπόνος δεν μου φαινόταν να ταιριάζουν στο ελληνικό κλίμα, αλλά μόνο στο ανήλιο γαλλικό). Ένα από τα πιο βασικά πράγματα που έμαθα στην Αυστραλία είναι πως, όσες ώρες κι αν δουλέψεις στον τρύγο κι όσο κουρασμένος κι αν είσαι, δεν υπάρχει λόγος να χάνεις το κέφι σου. Όπως έλεγε κι ο Αυστραλός winemaker φίλος μου, ο Mark Soccio, που με πηγαινοέφερνε κάθε μέρα στο οινοποιείο… βάρδια 15.00-23.00, που τραβούσε πάντα έως τη 1 το πρωί: «That was great, Mel! Let’s do it again tomorrow!». g

 

Το χαμόγελο του Λεωνίδα Χατζημιχάλη ήταν καλά κρυμμένο πίσω από τη μάσκα, όταν με υποδέχθηκε στην είσοδο του ιστορικού Κτήματος της Αταλάντης μια ζεστή ημέρα του Σεπτεμβρίου, καταμεσής του τρύγου. Αποκαλύφθηκε λίγο αργότερα, όταν –χάριν της φωτογράφισης– η μάσκα απομακρύνθηκε και ο Λεωνίδας, περιτριγυρισμένος από τους ανθρώπους του Κτήματος που εργάζονταν πυρετωδώς μεταφέροντας τις κλούβες με το σταφύλι που μόλις είχε τρυγηθεί, χαμογέλασε αμήχανα στον φακό. Έπειτα από λίγη ώρα, δεχόταν με το ίδιο γλυκό χαμόγελο τα τρυφερά πειράγματα των γυναικών που παραδοσιακά τρυγούν τα σταφύλια στο Κτήμα Χατζημιχάλη, «με γυναικείο χάδι», όπως μας εξήγησε ο πρωτότοκος γιος του Δημήτρη Χατζημιχάλη, του ανθρώπου που, χάρη στην αγάπη του για το κρασί και στο τεράστιο μεράκι του, δημιούργησε το Κτήμα στις αρχές της δεκαετίας του ’70. «Σήμερα τρυγάμε το Ασύρτικο Αλεπότρυπα, single vineyard», με ενημέρωσε πριν προλάβω να ρωτήσω. «Δίνουμε μεγάλη έμφαση στο γεγονός ότι συγκεκριμένα αμπελοτόπια δένουν με συγκεκριμένες ποικιλίες, και έπειτα από χρόνια έρευνας ο πατέρας μου ανακάλυψε ότι εδώ δένει καλύτερα το Ασύρτικο από ό,τι το Chardonnay που υπήρχε παλιά», μου εξήγησε.

Παρά την ασυνήθιστη για την εποχή ζέστη, στο σημείο όπου στεκόμασταν νιώθαμε το αεράκι που ερχόταν από τον Ευβοϊκό Κόλπο, το οποίο σε συνδυασμό με το ρεύμα που κατεβαίνει το βράδυ από τον Παρνασσό λειτουργεί σαν φυσικός κλιματισμός για τα αμπέλια. Τυχαίο; Κάθε άλλο. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής έγινε μετά από πολύ προσεκτική έρευνα του Δημήτρη Χατζημιχάλη, ο οποίος, όταν αποφάσισε να δημιουργήσει τον αμπελώνα του, όργωσε την Ελλάδα πριν καταλήξει στο συγκεκριμένο σημείο, στην Αταλάντη. Η κληρονομιά που σηκώνει στους ώμους του o Λεωνίδας και την οποία θα μοιράζεται σε λίγο και με τον αδελφό του Παναγιώτη είναι μεγάλη. Πρωτοπόρος από πολλές απόψεις και άνθρωπος με βαθιά καλλιέργεια και αγάπη για το κρασί, ο Δημήτρης Χατζημιχάλης κληροδοτεί στα παιδιά του έναν αμπελώνα 2.200 στρεμμάτων και μια πολυετή παρουσία στον χώρο, η οποία ξεκίνησε με την κυκλοφορία, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, του εμβληματικού Cabernet Sauvignon του Κτήματος Χατζημιχάλη. Έκτοτε πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι και ο Δημήτρης Χατζημιχάλης –παραμένοντας πάντα ο ίδιος ενεργός– βλέπει στα πρόσωπα των γιων του δύο άξιους συνεχιστές. Μετρώντας ήδη τέσσερα χρόνια στο Κτήμα, στο οποίο επέστρεψε έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του στη Βοστώνη των Ηνωμένων Πολιτειών και έχοντας δουλέψει για δύο χρόνια εκεί, ο Λεωνίδας δημιουργεί αμέσως την εντύπωση ενός συγκροτημένου ανθρώπου, με συγκεκριμένους στόχους και τεράστιο σεβασμό σε αυτό που δημιούργησε ο πατέρας του.

Η επιλογή να ασχοληθείς με το κρασί ήταν για σένα μονόδρομος;

Όταν είσαι μικρός, το κρασί δεν μπορείς να το αξιολογήσεις. Όταν έκλεισα τα δεκαοκτώ, έφυγα για σπουδές στην Αμερική, είδα κάποια πράγματα κι εκεί αποφάσισα. Σίγουρα το Κτήμα ήταν κομμάτι μου όσο μεγάλωνα, το κρασί όμως δεν μπορείς να το εκτιμήσεις αν δεν το δοκιμάσεις, αν δεν το δεις πώς είναι.

Ασχολείσαι περισσότερο με τις πωλήσεις και την προώθηση εντός και εκτός Ελλάδας. Με βάση την εμπειρία που απέκτησες και στις ΗΠΑ, ποια είναι η άποψή σου για την παρουσία του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό;

Θεωρώ ότι το ελληνικό κρασί, δυστυχώς, όλα αυτά τα χρόνια δεν είχε πλασαριστεί σωστά στο εξωτερικό και αναφέρομαι στις κύριες αγορές: Αμερική, Καναδά, Γερμανία. Πιστεύω ότι δεν έγινε focus εκεί που έπρεπε, στην ποικιλία, στην ποιότητα, στην καλή τιμή, στην ιδιαιτερότητα, στα πολλά μικροκλίματα και βέβαια στη δυνατότητά μας να παράγουμε κρασιά δυνατά από διεθνείς, κοσμοπολίτικες ποικιλίες, όπως είναι το Cabernet Sauvignon, το Syrah κ.ά., και μετά πάνω σε αυτό να ακολουθήσουμε με τις ελληνικές, τις σπάνιες ποικιλίες που διαθέτουμε.

Γιατί θεωρείς ότι ένας ξένος καταναλωτής θα προτιμήσει να δοκιμάσει ένα ελληνικό Cabernet Sauvignon, όταν στη διεθνή αγορά κυκλοφορούν τόσο πολλά; O μεγάλος ανταγωνισμός από άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα η Χιλή, δεν δημιουργεί μια τεράστια δυσκολία;

Δημιουργεί δυσκολίες σε ένα πολύ συγκεκριμένο niche market ανθρώπων που ψάχνουν κάτι ιδιαίτερο. Ο απλός καταναλωτής που θέλει ένα κρασί για την καθημερινότητά του θα προτιμήσει κάτι που γνωρίζει. Πιο εύκολα θα πάει σε μια γνωστή ποικιλία από μια χώρα που δεν γνωρίζει τόσο καλά, αν θέλει να αναζητήσει κάτι καινούργιο. Θα πρέπει πρώτα να εμπιστευθούν τη χώρα και πάνω σε αυτό να «χτίσουμε» όλες τις απίστευτες ποικιλίες που έχουμε. Ο ξένος καταναλωτής θα θέλει να δοκιμάσει Ξινόμαυρο, αφού έχει δοκιμάσει ένα Cabernet από την Ελλάδα και έχει πειστεί ότι η Ελλάδα κάνει καλό κρασί.

Ανήκεις σε μια γενιά που βλέπει τα πράγματα με μια πιο φρέσκια ματιά. Γιατί πιστεύεις ότι η Ελλάδα έμεινε πίσω και δεν μπόρεσε να χτίσει ένα καλό brand;

Θεωρώ ότι αυτό που έλειψε ήταν η ενότητα. Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα υπήρχε η νοοτροπία «να ψοφήσει η κατσίκα του διπλανού», κάτι που ίσχυε και στον κλάδο του κρασιού. Αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει. Είμαστε μικρή χώρα, πρέπει να πάμε ενωμένοι. Γιατί πλέον έχουμε να κάνουμε με θηρία, όπως η Χιλή και η Αργεντινή, δύο χώρες που έχουν φτιάξει ένα πολύ καλό brand, με τιμές τις οποίες η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί.

Με τα παιδιά της νέας γενιάς των οινοποιών που πρωτοστάτησαν στην επανάσταση του ελληνικού κρασιού τη δεκαετία του ’90, τα οποία έχουν αρχίσει σιγά σιγά να μπαίνουν στην παραγωγή, ανταλλάσσετε απόψεις;

Ανταλλάσσουμε πολύ συχνά απόψεις, κυρίως στις εκθέσεις στις οποίες συναντιόμαστε. Διαπιστώνω ότι συμφωνούμε σε πολλά και βλέπω ότι υπάρχουν παιδιά που θέλουν πραγματικά όχι μόνο να αναπτύξουν τη δική τους εταιρεία, αλλά και να εργαστούν για το ελληνικό κρασί συνολικά.

Μπορεί να δημιουργηθεί μια νέα ομάδα που θα προωθήσει το ελληνικό κρασί στο εξωτερικό;

Θεωρώ πως ναι. Δεν θέλω να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα, για να μην αδικήσω ανθρώπους, αλλά υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα παιδιά τα οποία έχουν κάνει εξαιρετικές σπουδές, έχουν λάβει εξαιρετική κουλτούρα από τους γονείς τους, και πιστεύω ότι θα μπορέσουμε όλοι μαζί να κάνουμε σημαντικά βήματα.

Πώς είναι να δουλεύει κανείς με έναν άνθρωπο πρωτοπόρο όπως ο Δημήτρης Χατζημιχάλης; Υπάρχουν στιγμές που δυσκολεύουν τα πράγματα;

Δεν είναι εύκολο βέβαια, αλλά ο πατέρας μου είναι πολύ ανοιχτόμυαλος, βλέπει μπροστά. Δεν θα πει ποτέ όχι σε κάτι, θα το συζητήσουμε. Είμαστε και οι δύο άνθρωποι που δεν μας αρέσουν οι συγκρούσεις, αν διαφωνούμε, θα λύσουμε τις διαφορές μας μέσα από τη συζήτηση. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες διαφορές στη φιλοσοφία, αλλά αυτό που έχει χτίσει ο πατέρας μου είναι εξαιρετικό. Άλλωστε, το στιλ των κρασιών που παράγουμε τυχαίνει –ίσως είναι ο τρόπος που μας μεγάλωσε– να αρέσει και σ’ εμένα. Οπότε δεν είμαι της άποψης να τα αλλάξουμε όλα, αντιθέτως πιστεύω ότι αυτό που έχει δημιουργήσει το έχει μελετήσει πολύ καλά. Μας το έδωσε με πολλή αγάπη και είναι κάτι το οποίο εμείς πρέπει να το αναπτύξουμε και να το πάμε παρακάτω.

Εκείνος έχει βάλει μια γερή σφραγίδα στην ιστορία του ελληνικού κρασιού. Οι δικοί σας στόχοι για την επόμενη μέρα ποιοι είναι;

Στόχος μου είναι, όταν πηγαίνουμε σε μια ξένη χώρα, να μη μας ρωτούν αν η Ελλάδα κάνει κρασί, αλλά να ακούμε «ναι, η Ελλάδα κάνει καλό κρασί».

Η λευκή φιάλη δική σου ιδέα ήταν;

Ήταν μια ιδέα που είχα πολύ καιρό στο μυαλό μου και την υλοποίησε η εταιρεία Μousegraphics, που έκανε εξαιρετική δουλειά. To concept ήταν δικό μου.

Έχεις κι άλλα παρόμοια concepts στο μυαλό σου;

Δεν θέλω να αποκαλύψω τίποτα, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να απολαύσει κάποιος το κρασί πέρα από τους συμβατικούς. Του χρόνου τέτοια εποχή, θεωρώ ότι θα υπάρχει κάτι καινούργιο…g

Μία ποικιλία, μία ετικέτα.

Τελειομανής ή μονομανής; O παραγωγός από τη Νάουσα θεωρεί τον εαυτό του τυχερό για τον τόπο καταγωγής του και το Ξινόμαυρο και επιλέγει να βάλει κάτι από την ντομπροσύνη του χαρακτήρα του στο προφίλ της παραγωγής του. Κανένας πειραματισμός με ξένες ή διαφορετικές ποικιλίες, κανένα blend ή μοδάτο κρασί λόγω χρώματος. Το ΜαρκοVITIS είναι ένα, καθαρό, μοναδικό και, όπως όλα τα απλά πράγματα, εξαιρετικό.  Τα 140 στρέμματα αμπελώνα στις πλαγιές της Νάουσας αγκαλιάζουν το οινοποιείο, που είναι γεμάτο αντίκες και πήλινα αντικείμενα. Η απλότητα του τοπίου βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον χαρακτήρα του Μάρκου Μαρκοβίτη, ο οποίος μας υποδέχεται με μια θερμή χειραψία και ένα εγκάρδιο χαμόγελο, προκαλώντας την απορία μας, αφού είχαμε ακούσει ότι είναι αρκετά κλειστός χαρακτήρας και δεν μιλάει εύκολα. Ίσως έπαιξε ρόλο το ότι του αρέσει το Grape, το οποίο, όπως μας είπε κολακεύοντάς μας, του θυμίζει λίγο το Noble Rot στα πρώτα του βήματα. Mετά από σπουδές στη Γεωπονία και στην Οινολογία, άρχισε να δουλεύει στο οινοποιείο το 2008, ενώ επίσημα ανέλαβε το 2012, μετά τον θάνατο του πατέρα του. Όπως παραδέχεται με ειλικρίνεια, δεν είχε και κανένα «μικρόβιο με το κρασί», σιγά σιγά άρχισε να το αγαπά. Με σεμνότητα παραδέχεται ότι δεν ένιωθε άνετα με το Château Πήγασος και για τον λόγο αυτόν επέλεξε το λατινόφωνο ΜαρκοVITIS, το οποίο έχει και το «VITIS» (αμπέλι) μέσα, που βοηθά στην προώθηση στο εξωτερικό. 

Είναι βιώσιμο το να έχει κάποιος μόνο μία ετικέτα;

Απόλυτα, αυτή είναι όλη η ιστορία. Kάνουμε 80.000 φιάλες και το 80% φεύγει στο εξωτερικό – έχουμε βρει πελάτες που λένε ξεκάθαρα ότι αυτό μπορώ να το πουλήσω ως ποιοτικό ελληνικό κρασί, ως Ξινόμαυρο. Αυτό μπορούν να το πουλήσουν, είναι κάτι πολύ πιο καθαρό από το να τους δώσεις ένα όνομα που δεν λέει τίποτα σε κανέναν. Φυσικά, παίζουν ρόλο και η ποιότητα και η τιμή. Με μία ετικέτα, επίσης, απλουστεύονται όλα. Ακόμα και ο τρύγος, σ’ εμάς είναι τέσσερις μέρες, ενώ άλλοι ξεκινούν τον Αύγουστο και τελειώνουν τον Σεπτέμβριο.

Εξάλλου, δεν έφτασα εδώ με τη μία. Δοκίμασα, έχω κάνει και Blanc de Noir, ο πατέρας μου είχε φυτέψει Chardonnay, Riesling, Sauvignon, Ροδίτη, Μerlot. Μετά ήρθα και τα ξήλωσα όλα και έβαλα το καλύτερο Ξινόμαυρο. Έχεις στα χέρια σου έναν θησαυρό, μια ποικιλία που σε κατατάσσει αυτομάτως στους καλύτερους. Είσαι από τη Νάουσα και κάνεις Ξινόμαυρο. Όποιος θέλει να ασχοληθεί με το ελληνικό κρασί επαγγελματικά και σοβαρά τι ξέρει; Ξέρει τη Νάουσα με το Ξινόμαυρο, τη Νεμέα με το Αγιωργίτικο και τη Σαντορίνη με το Ασύρτικο – και τώρα με τη Μαλαγουζιά, αλλά δεν υπάρχει περιοχή Μαλαγουζιάς, να ’ναι καλά ο κύριος Βαγγέλης. Κατευθείαν μπαίνεις σε μια ομάδα στην οποία δεν μπορεί κανένας άλλος να μπει, από όλη την Ελλάδα, από όλα [κανένα από] τα οινοποιεία, είσαι εκεί ήδη με το «καλημέρα». Αυτό το πράγμα αν δεν το εκμεταλλευτείς και πεις ότι εγώ θα κάνω αυτό, θα κάνω ένα Μerlot, θα κάνω ένα ροζέ, θα κάνω δύο τρία λευκά, ένα γλυκό, θα κάνω ένα λίγο πιο πριν. Δεν λέω, καλά κάνουν, αλλά δεν είναι αυτό που θα μπορέσει να πουλήσει, δυστυχώς. Στην ξένη αγορά δεν μπορείς να πουλήσεις. 

Το στοίχημά σου είναι το εξωτερικό; Γιατί βλέπω ότι εκεί επικεντρώνεσαι.

Να σου πω την αλήθεια, έτσι έτυχε. Αλλά ήταν ο στόχος μου, γιατί, έτσι όπως είναι, ελληνική ετικέτα κατευθείαν εγώ δεν έβγαλα μετά το 2012. Όλα με λατινικά, γιατί όχι; Εξάγω αρκετά σε Αγγλία, Ταϊβάν, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Καναδά, Αμερική, Ιταλία, Ολλανδία, Σουηδία, πολύ καλά στην Κύπρο. 

Πόσο ξέρουν και ζητούν το Ξινόμαυρο στο εξωτερικό;

Η ζήτηση είναι γελοία, αν βάλεις τα νούμερα κάτω. Όλοι οι παραγωγοί της Νάουσας μαζί είναι ένας (μεσαίος, όχι μεγάλος) συνεταιρισμός στην Ιταλία. Πρέπει να αντιληφθούμε σε νούμερα ποιοι είμαστε. Στο εξωτερικό ζητούν ελληνικό κρασί και, όταν φτάσουν στο σημείο να πέσουν στη Νάουσα και θελήσουν ένα κρασί λίγο διαφορετικό από τα mainstream, εκεί κολλάει το Ξινόμαυρο. Για τον λόγο αυτόν, όπως λέω και στους συναδέλφους μου, πρέπει να έχουμε όγκο και όχι 2.000 και 2.500 χιλιάδες μπουκάλια. Μόνο έτσι θα δώσουμε την εντύπωση ότι μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί.

Βιολογική καλλιέργεια;

Δεν μπαίνουμε στη διαδικασία «βιοδυναμικό ή βιολογικό», κάνουμε ό,τι πιστεύουμε εμείς ότι είναι το καλύτερο. Όποιος σου λέει ότι δεν ραντίζει, ότι δεν φυτοπροστατεύει, λέει ψέματα. Όμως, ραντίζουμε καθαρά βιολογικά, είναι και πιο οικονομικό και πολλές φορές καλύτερο. Τα κρασιά έχουν μηδενική παρέμβαση. Τώρα, το ότι δεν καθόμαστε να το επικοινωνήσουμε ότι εμείς κάνουμε το απόλυτο φυσικό κρασί, δηλαδή πιο φυσικό δεν γίνεται, γι’ αυτό κάθε χρονιά βγαίνει εντελώς διαφορετική, δεν σημαίνει πως προσπαθούμε να μακιγιάρουμε, ούτε να καλύψουμε κάτι, ούτε να μπλεντάρουμε χρονιές με χρονιές. Το να κάνεις το τανικό πιο μαλακό είναι πολύ απλό για έναν οινολόγο. Μα γιατί να το κάνω; Αυτό είναι το Ξινόμαυρο: Ξινόμαυρο ίσον τανίνη, για κάποιον που δεν ξέρει. Αν η τανίνη είναι μέρος του όγκου και δεν στυφίζει, δεν είναι στεγνή, αυτό είναι θέμα της χρονιάς και της περιοχής. Καλό είναι χρονιές όπως το 2015, πιο δύσκολες και στεγνές, να μην έρχονται πολύ συχνά. Αλλά όταν έρχονται, θα πρέπει όλοι να κάνουν υπομονή – και οι καταναλωτές. Γιατί εμείς θέλουμε έναν καταναλωτή που να είναι φίλος του οινοποιείου, να είναι fan της μάρκας. Οι άνθρωποι γινόμαστε, καλώς ή κακώς, θαυμαστές μιας μάρκας. Εγώ τέτοιους καταναλωτές θέλω. Δεν θέλω το κρασί να είναι παντού και να δοκιμάζεται στα μπαρ: επ, ένα κόκκινο, και το βάζει. Και γι’ αυτό συνεργάστηκα με τον Γιάννη Σιγανό, δεν θα συνεργαζόμουν ποτέ με κανένα δίκτυο το οποίο απλώς βγάζει πωλητές για να σου πουλήσει και να είσαι ευχαριστημένος. Το κρασί θα πουλήσει στο σωστό μέρος, στο σωστό εστιατόριο, στη σωστή λίστα, στη σωστή κάβα, στη σωστή τιμή, όλα τα άλλα θα γίνουν. Αυτή η ετικέτα είναι generic. Αν βγάλω την πιο ακριβή, θα «κολλήσει» κατευθείαν στην ιστορία που έχουμε φτιάξει μέχρι τώρα. Αλλά είναι νωρίς ακόμα, θέλει λίγη υπομονή. Και κάποιος που είναι θαυμαστής θα το εκτιμήσει.

Δοκιμάσαμε:

Châteαu Πήγασος 1999: Παρά την ηλικία του, εντυπωσιακά ζωντανό. Στο ποτήρι αναδεικνύονται όλες οι αρετές ενός ώριμου Ξινόμαυρου, με ζωηρούς χαρακτήρες από πελτέ ντομάτας, πατέ ελιάς και δεντρολίβανο, που συμπληρώνονται από μαρμελάδα δαμάσκηνο και μπαχαρικά. Στόμα μαλακό, περίπλοκο και κλασάτο, με τα σημάδια του χρόνου να του χαρίζουν γοητεία. 

Markovitis 2012-13: Όμορφα δουλεμένο κρασί, με αρώματα βιολέτας στη μύτη, δαμάσκηνο, σοκολάτα, μπαχαρικά και νότες φυτικότητας. Αρχίζει να φαίνεται πιο έντονα το προσωπικό στοιχείο του Μάρκου και να διαφοροποιείται αρκετά από το γνωστό άρωμα της ντομάτας που χαρακτηρίζει την ποικιλία. Γεμάτο σώμα και πολλά υποσχόμενο, αφού το περιμένει μεγάλος χρόνος παλαίωσης. 

Μarkovitis 2015: Μια δύσκολη χρονιά για το Κτήμα. Ο Μάρκος λέει ότι μια καράφα εδώ βοηθά να μαλακώσει τις τανίνες, που με τον καιρό βελτιώνονται. 

Μarkovitis 2016: Εξαιρετική χρονιά, που έχει τα πάντα: οξύτητα, όμορφη μύτη με τριαντάφυλλο και περγαμόντο, στρογγυλεμένες τανίνες με όγκο, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι φινετσάτη (αυτή η χρονιά λέει ότι θέλει καράφα).

«Τώρα που έχετε κάνει αυτή την κάθετη, θα θυμάστε όλες τις χρονιές μας», είπε ο Μάρκος Μαρκοβίτης αποχαιρετώντας μας. g